Wie kent het niet? Urenlang malen over hetzelfde probleem, steeds weer diezelfde gedachten die maar rondjes blijven draaien in je hoofd. Je probeert een oplossing te vinden door het probleem keer op keer te analyseren, maar je komt er maar niet uit. Dát is in mijn ogen piekeren.

Maar waarom piekeren we eigenlijk?

Piekeren is een natuurlijke menselijke reactie op stress en onzekerheid. Het is onze manier om controle te proberen te krijgen over situaties die we als bedreigend of zorgwekkend ervaren. Ons brein probeert door middel van piekeren een oplossing te vinden voor problemen, maar vaak zonder succes. Dit komt doordat piekeren ons in een vicieuze cirkel kan brengen: hoe meer we piekeren, hoe meer we gefocust raken op de problemen en hoe moeilijker het wordt om een heldere oplossing te zien.

Het oerbrein

Het oerbrein, ook wel het reptielenbrein genoemd, is het oudste deel van ons brein. Dit deel omvat de hersenstam en andere primitieve structuren zoals het limbisch systeem. Het oerbrein is verantwoordelijk voor onze basisoverlevingsfuncties zoals ademhaling, hartslag, en instinctieve reacties op gevaar. Dit deel van het brein is erop gericht om ons in leven te houden en heeft daarom een sterke focus op mogelijke bedreigingen en gevaren.

Piekeren en het oerbrein

Piekeren is een overlevingsmechanisme dat voortkomt uit de functies van het oerbrein. In de prehistorie, toen onze voorouders in een veel gevaarlijkere wereld leefden, was het cruciaal om voortdurend alert te zijn op mogelijke gevaren. Dit constante waakzaamheidssysteem heeft geholpen om te overleven in een wereld vol roofdieren en andere gevaren.

Hoewel de wereld om ons heen drastisch is veranderd, functioneert ons oerbrein nog steeds op dezelfde manier. Het detecteert potentieel gevaar, zelfs in relatief veilige moderne omstandigheden, en activeert ons om oplossingen te bedenken en ons voor te bereiden op mogelijke problemen. Dit is waar piekeren vaak vandaan komt.

In de moderne samenleving zijn we meestal niet meer fysiek bedreigd door roofdieren, maar we worden wel geconfronteerd met andere soorten stress en onzekerheid. Deze kunnen variëren van zorgen over werk, gezondheid, relaties, tot financiële problemen. Ons oerbrein herkent deze moderne zorgen als potentiële bedreigingen en triggert dezelfde piekermechanismen als duizenden jaren geleden.

Geloof je alles wat je denkt?

Een belangrijke vraag om te overwegen in de context van piekeren is: geloof je alles wat je denkt? Het antwoord zou moeten zijn: nee. Onze gedachten zijn vaak een weerspiegeling van onze angsten en zorgen, en ze zijn niet altijd gebaseerd op de werkelijkheid. Het oerbrein heeft de neiging om het negatieve te overdrijven en het positieve te onderschatten omdat het is ontworpen om te overleven in gevaarlijke situaties.

Door kritisch naar onze gedachten te kijken, kunnen we leren om niet alles klakkeloos te geloven wat we denken.

Is piekeren af te leren?

Ik geloof niet dat piekeren af te leren is. Er zullen altijd situaties voorkomen waarin een van bovenstaande redenen ervoor zorgt dat we in de tunnel van onze gedachten zitten. Wél geloof ik dat je kunt trainen in hoeverre je in je piekergedachten blijft ‘hangen’.

• Herken je piekergedachten: Bewustwording is de eerste stap. Noteer wanneer je piekert en waar je over piekert.
• Uitdagen van je gedachten: Vraag jezelf af of je gedachten realistisch en behulpzaam zijn. Wat is het ergste dat kan gebeuren? Hoe waarschijnlijk is dat?
• Leef in het moment: In plaats van te verdwalen in piekergedachten over de toekomst of het verleden.
• Gebruik je rationele brein: Probeer je logische brein te gebruiken om oplossingen te vinden voor je zorgen, in plaats van je te laten meeslepen door angstige gedachten.
• Wees vriendelijk voor jezelf: Accepteer dat piekeren menselijk is en wees geduldig met jezelf terwijl je werkt aan het verminderen van piekergedachten.

Door bewust te worden van onze gedachten en te leren om deze kritisch te evalueren, kunnen we beter omgaan met piekeren. Maar af te leren is het niet.

Meer weten over dit onderwerp? Luister podcast 12 over piekeren